Κριτική Θεάτρου
Της Μαρίκας Θωμαδάκη*
«Μίζερι» του Στίβεν Κινγκ στο Θέατρο «Ιλίσια – Βολανάκης»
Το «Μίζερι» του Στίβεν Κινγκ αποτελεί προϊόν επεξεργασίας των δομών του τρόμου, όπως αυτός περιγράφεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του μαιτρ του είδους, στο πλαίσιο της αμερικανικής λογοτεχνίας. Ωστόσο, το μυθιστόρημα του Κινγκ διασκευάζεται για τη σκηνή από τον Ουίλιαμ Γκόλντμαν δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε θεατρικούς παραγωγούς να το παρουσιάσουν στο κοινό. Αφετηρία της πλοκής, ένα τροχαίο ατύχημα. Θύμα του απίστευτου ατυχήματος, ένας εξαιρετικά γνωστός στους λάτρεις των θρίλερ συγγραφέας, ο Πωλ Σέλντον, τον οποίο διασώζει τυχαία μία από τις φανατικές του αναγνώστριες. Η Άννυ, η «number one» θαυμάστριά του, τον περιποιείται μέχρι θανάτου, θα λέγαμε, δεδομένου ότι εκφράζει έναν διαταραγμένο ψυχισμό. Στις προσπάθειες της αστυνομίας να εντοπίσει τον Πωλ, η Άννυ πολλαπλασιάζει τις «φροντίδες» της και κυρίως τις προφυλάξεις της. Διεκδικεί τον Πωλ με μανία μπερδεύοντας τον εαυτό της με τη βασική ηρωίδα του μυθιστορήματος του Πωλ, τη Μίζερι. Ο παγιδευμένος συγγραφέας επιχειρεί να διαφύγει, όσο του το επιτρέπει η δεινή σωματική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Όλες του οι προσπάθειες «πέφτουν στο κενό» ενώ απομακρύνονται αρκετές θετικές πιθανότητες. Ο εγκλεισμός του συγγραφέα είναι στην ουσία ένα άγριο παιχνίδι με τις εμμονές της Άννυ, που αποδεικνύεται αδίστακτη και ικανή να ολοκληρώσει τη διαδικασία δημιουργίας ενός συνολικά διαταραγμένου εσωτερικού κόσμου. Η διπολική συμπεριφορά της ηρωίδας του Κινγκ παρουσιάζει διακυμάνσεις τις οποίες όμως δεν μπορεί να εκμεταλλευθεί ο φυλακισμένος Πωλ.
Από τη συντομότατη αυτή παρουσίαση του έργου, αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο θεατής περιμένει πολλά από όλους ανεξαιρέτως τους ιθύνοντες με κορυφαίο τον παραγωγό, που καλείται να δείξει στο κοινό το χρονικό ενός τροχαίου κ.ο.κ. Οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες είναι μεγάλες. Θυμίζουμε εδώ τον Αριστοτέλη στο Περί Ποιητικής ο οποίος «αρνείται» να ασχοληθεί με την «όψη», με την παράσταση, θα λέγαμε σήμερα, διότι την θεωρεί στοιχείο «ήκιστα οικείον της Ποιητικής» και ασχολείται μόνο με τον μύθο, την ενότητά του, τα ήθη κ.α. Στην εποχή μας βέβαια το φευγαλέο και το ρευστό της παραστασιακής διαδικασίας «συλλαμβάνονται» και διεκδικούν το δικαίωμα στην αιωνιότητα. Έτσι, ο σύγχρονος κριτικός λόγος υποστηρίζεται από τεχνάσματα παντός τύπου και λειτουργίας.
Στην καλή μετάφραση του Αντώνη Γαλέου, στο Θέατρο «Ιλίσια – Βολανάκης», το κοινό ξαναβρίσκει τη Μίζερι. Η επιλογή του έργου είναι άριστη αλλά πολλά είναι τα σημεία που δημιουργούν πρόβλημα και δεν διευκολύνουν την καλή σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά, ο οποίος, όπως πάντα, εξυπηρετεί το βαθύ συναίσθημα. Εδώ, στην παράσταση αυτή, δεν ολοκληρώνει τη σκέψη του για το έργο και για τις επιμέρους καταστάσεις. Το σκηνικό του Εδουάρδου Γεωργίου δημιουργεί οπτική σύγχυση και συνακολούθως δεν επιτρέπει την καλή σχέση με τους ηθοποιούς. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τις μουσικές παρεμβάσεις του Κωστή Ξενόπουλου, οι οποίες δρουν ενοχλητικά στα επιμέρους επεισόδια, αν και σε κάποια σημεία λειτουργούν υποβλητικά, όπως ο φωτισμός του Αλέκου Γιάνναρου.
Ως Άννυ, η έξοχη Ρένη Πιττακή καταβάλλει προσπάθειες να μετατρέψει το άτεχνο του σκηνικού σε μέσον προβολής εσώτερων ψυχολογικών «γεγονότων». Κατά παρόμοιο τρόπο, ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, στον ρόλο του Πωλ, επιχειρεί, σε ορισμένα στιγμιότυπα της εν ροή ιστορίας, να «βυθισθεί» στο Είναι και να παρουσιάσει τον ενδότερο εαυτό ανεξάρτητο απ’ ό,τι πρέπει να φανεί. Ο εξαιρετικός ηθοποιός του θεάτρου μας διασώζεται από το δυσνόητο της γενικής ατμόσφαιρας. Άλλωστε, στον ρόλο του Αστυνόμου, ο Δημήτρης Καραμπέτσης ισορροπεί το περιβάλλον του τρόμου χαρίζοντας στους θεατές δι’ ελέου και φόβου την ολοκλήρωση του κύκλου του εγκλεισμού. Τέλος, σημειώνουμε ότι οι υψηλές προσδοκίες του θεατή διαψεύδονται από μια παράσταση την οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε μέτρια.
*Η Μαρίκα Θωμαδάκη είναι Καθηγήτρια Θεωρίας και Σημειολογίας του Θεάτρου, τ. Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών.
