Κριτική Θεάτρου
Της Μαρίκας Θωμαδάκη*
«Ο Καραφλομπέκατσος και η Σπυριδούλα» της Λένας Κιτσοπούλου στο Θέατρο «Σταθμός»
Παρακολουθώντας μία παράσταση «αβανγκάρντ» σήμερα, στη νέα εποχή του κόσμου, όπου αποδομείται η λεπτομέρεια και χτίζεται το «χυμένο» υφάδι, σαν τα ρολόγια του Νταλί, αναρωτάται κανείς τι να σημαίνει άραγε όλη αυτή η φασαρία. Έχουμε πλέον βρει τόσες λέξεις βαρύγδουπες με εντυπωσιακά σημαίνοντα και σημαινόμενα ακόμα πιο έντονα, με πολυσχιδείς αποκλίσεις από ανύπαρκτες νόρμες. Η αισθητική υποφέρει όλο και πιο πολύ από το γκροτέσκο, αν και θα αρκούσε μία μόνο λεξούλα, «μπαρόκ» ή πιο αβανταδόρικα και αβανγκαρντίστικα, το ρήμα «αιφνιδιάζω» σε όσα παρεπόμενα θέλουμε.
Το κείμενο της Λένας Κιτσοπούλου ξεκινάει με την κραυγή στον καθρέφτη. Το είδωλο φτύνει τον καθρέφτη και παρατηρεί ατελείωτα. Άλλη μια ευκαιρία να διερευνήσουμε το μυστήριο του μονολογούντος προσώπου κι άλλη μια «παρτιτούρα» για σκηνή ενός ανθρώπου στο παραμιλητό του. Ίσως. Εντούτοις, η συγγραφέας δεν γυρίζει την πλάτη στον ανδρόγυνο. Τον διατηρεί και τον συντηρεί με ευλάβεια γνωρίζοντας ότι δεν είναι τελικώς αργά. Αξίζει άλλη μία ευκαιρία. Ο Καραφλομπέκατσος και η πονεμένη Σπυριδούλα έχουν ο καθένας τα μυστικά του. Εκείνος συνομιλεί με τον εαυτό του, συνεπαρμένος από την τρυφερότητα του λόγου του, αν και σε πάρα πολλά σημεία ο λόγος υπονομεύει την τρυφηλότητα του βίου και προκρίνει την βαρυσήμαντη γλώσσα του χυδαίου. Και τι σημαίνει αυτό; Χυδαίο πάντως δεν υπάρχει. Κάποιος πονάει μέσα του βαθιά, τόσο βαθιά που ο πόνος αγγίζει τα γεννητικά του όργανα και κυρίως τους όρχεις. Ο άνθρωπος παραμιλάει γιατί δεν ξέρει πώς να το πει. Αυτολατρεύεται αλλά μισεί τον κάθε τόπο που του προσφέρει καταφύγιο.
Το ίδιο συμβαίνει και στη Σπυριδούλα, που της κατέστρεψαν το σφριγηλό κορμί. Η Σπυριδούλα κρύβει τραγικά τον Σπύρο στα κατάβαθα του Είναι της. Και πώς να το ομολογήσει όταν όλοι γύρω της θαυμάζουν φωναχτά την αρρενωπή της φιγούρα; Τα πράγματα δυσκολεύουν γιατί ο καθένας θέλει να αποσπάσει κάτι από τη Σπυριδούλα. Το Όν, Ανδρόγυνο, αποδομείται σταδιακά και χάνει τα φανταχτερά στολίδια. Κοιτάζει στον καθρέφτη και αντικρύζει τους άλλους. Η Κόλαση; Ίσως ο αέναα μετακινούμενος φαύλος κύκλος. Κάποια μέρα θα ελευθερωθεί η ύπαρξη μέσα στη συνύπαρξη. Ποιος αντέχει όμως μέχρι τότε; Οι αυλακιές του καθρέφτη δείχνουν την αυτοκτονία, αν υπάρχει άλλη λύση.
Η Λένα Κιτσοπούλου προτείνει λακωνικά το ένα ή το άλλο. Δεν χρειάζεται τώρα πια η φλυαρία. Όταν θα έχουν τελειώσει οι λέξεις, τότε θα έρθει η αιθάλη των ημερών με τις πολλές και περιττές κουβέντες.
Στο Θέατρο «Σταθμός», ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μάρκελλος κινείται προσεκτικά και πιστά για να μην μεταποιήσει το κείμενο της συγγραφέως. Η ματιά του, αυστηρή, περιέχει την ανάγκη να φέρει στο φως κάποιες άγνωστες πτυχές του όντος απέναντι από το πλήθος που περιμένει.
Στον ρόλο του Καραφλομπέκατσου, ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης δίνει νόημα σε μια αδιόρατη μελαγχολία. Ο ηθοποιός καταθέτει μπροστά στους θεατές τους τρόπους για να περάσεις πέρα, στο απυρόβλητο της ντροπής: το αγριεμένο πλήθος ντρέπεται. Ο Ένας φοβάται.
Ομοίως, ως Σπυριδούλα, η Ελένη Στεργίου κατορθώνει να απλώσει στον χώρο τα μυστικά της ύπαρξης: ο βασανισμένος βρίσκει καταφύγιο στο κρεβατάκι της αθωότητας.
Εξαιρετική η σκηνογραφία του Γιώργου Βαφιά συντονίζεται άριστα με τους επαρκείς φωτισμούς της Μελίνας Μάσχα, υπό τη διακριτική, θα λέγαμε, μουσική του Γιώργου Κασαβέτη.
*Η Μαρίκα Θωμαδάκη είναι Καθηγήτρια Θεωρίας και Σημειολογίας του Θεάτρου, τ. Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών.
