Κριτική Θεάτρου
Της Μαρίκας Θωμαδάκη*
«Η Γκιλοτίνα» του Γιώργου Α. Χριστοδούλου στο Θέατρο «Τέσσερις Εποχές – Γιάννης Μόρτζος»
Η «Γκιλοτίνα» του Γιώργου Α. Χριστοδούλου είναι μια ενδιαφέρουσα αλληγορία του χωροχρόνου της απροσδιόριστης πάσχουσας ύπαρξης. Ο συγγραφέας σκηνογραφεί το έργο του μέσα από ευθύβολες σκηνικές οδηγίες που διευκολύνουν την σκηνοθεσία διασφαλίζοντας την άψογη μετάβαση από το κείμενο στην παράσταση.
Οπωσδήποτε, το γεγονός ότι σκηνοθέτης της αναπαράστασης του έργου είναι ο Γιάννης Μόρτζος αυτό αποτελεί αδιαμφισβήτητα, μείζονος σημασίας καλλιτεχνική σταθερά, από την οποία εκπορεύεται ορισμένη αναμονή του κοινού. Πράγματι, ο θεατής δικαιώνεται ως ρόλος παρατηρητού δια του οποίου αξιολογείται η δεδομένη παράσταση.
Ο Γιάννης Μόρτζος έχει προ πολλού κατακτήσει την αμετάβλητη φύση της σημειολογίας του ηθοποιού ο οποίος εκμεταλλεύεται την ειδοποιό διαφορά ανάμεσα στις σταθερές και τις μεταβλητές του θεάτρου, ενός χώρου που αυτοπροσδιορίζεται ως χώρος του ρευστού και του φευγαλέου. Ο εξαιρετικός ηθοποιός και διανοούμενος του θεάτρου μας καθοδηγεί την παράσταση έτσι ώστε να υπερισχύσει η θεατρικότητα ως ιδιότητα που εναρμονίζει τα παραλεκτικά σημεία. Εξ αυτού διαχέεται η λεκτική εκφορά σε συνάρτηση με ό,τι θα μπορούσε να αναιρέσει και να πλήξει τον λόγο.
Απεναντίας, ο σκηνοθέτης σέβεται τον λόγο και δεν καταστρατηγεί πουθενά την Αρχή της Συνεργασιμότητας που ελέγχει την ποσότητα, την ποιότητα, την συνεκτικότητα και το ύφος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αλληγορία του συγγραφέα αποκτά πολύπλοκο κεντρικό και επιμέρους νόημα. Το κρατητήριο λαμβάνει διαστάσεις μικρο-ρινγκ μέσα στο οποίο η πάλη σώμα με σώμα μεταφέρεται στην τραγική αρένα των συγκρούσεων της ανθρώπινης οντότητας.
Ο Βασίλης (Μπιλ) του Πασχάλη Τσαρούχα, αστυνομικός ή «μπάτσος» αποτυγχάνει, εντούτοις, στο να βρει μια καλύτερη ταυτότητα, μια υπόσταση που θα ανέτρεπε το φαύλο παρόν και την αβάσταχτη εσωτερική οδύνη. Ο κ.Τσαρούχας ενσαρκώνει ήρεμα και απλά την επιτασσόμενη σκληροκαρδία καθιστάμενος συγκινητικός σε βαθμιαία άνοδο του συναισθήματος της συμπάθειας.
Εξάλλου, ο Γιάννης Μόρτζος, ως Εμμανουήλ, άστεγος, υπηρετεί μέχρι τέλους μια μορφή του περιθωρίου, καλοζυγίζοντας τα δηλωτικά στοιχεία με τρόπο ώστε να ξαφνιάσει ανατρέποντας το πρόσωπο της αναφοράς στο τέλος της πλοκής. Ο κ. Μόρτζος προσδίδει στον ρόλο του έναν αμφίσημο προσανατολισμό δημιουργώντας διακεκριμένους άξονες ερμηνείας. Επ’ αυτών διαπλέκεται η αισθητική του ρεαλισμού με ένα αδιόρατο παράλογο και με μία ελεγχόμενη δόση των εξπρεσσιονιστικών αποχρώσεων, οι οποίες προδίδονται μόνο μέσα από την ενδυματολογία, που δημιουργεί ένα φαινόμενο «υπέρ-θεαματικότητας» του θεατρικού. Ο θεατής αναγνωρίζει εύκολα τα σημάδια της μεταμφίεσης ενώ εμπλουτίζεται η παράσταση με περισσότερα του ενός επίπεδα.
Ακολουθώντας την ίδια γραμμή της ενδυματολόγου Λαμπρινής Καρδαρά, η Γιούλη Ζήκου ερμηνεύει την Ειρήνη (επαναστάτρια) βάσει αναγνωριστικών στερεοτύπων, όπως το κόκκινο μπερέ κ.α. Ωστόσο, η κ.Ζήκου εμβαθύνει χαρακτηριστικά στον ρόλο του εξεγερμένου ανθρώπου στον οποίο παραπέμπει η εκφορά του εκφραστικού status της ηρωίδας, που θυμάται με αυθεντικό ανθρώπινο πόνο την παλιά ιστορία της με τον αστυνομικό. Η σύγκρουση στηρίζεται, τελικά, σε ένα πονεμένο παρελθόν που τείνει μάταια να ξεχαστεί.
Στον ρόλο του μικροκλέφτη Αντουάν, ο Γιάννης Πολιτάκης ακολουθεί τα βήματα του ρεαλισμού και κατορθώνει να ισορροπήσει μέσα σ’ ένα ευαίσθητο κοινωνικό κλίμα. Επίσης, ο κ.Πολιτάκης φέρνει έναν καινούργιο αέρα στο ζόφο του «κεκλεισμένων των θυρών» και ανακουφίζει την ατμόσφαιρα μέσα από το γέλιο.
Τέλος, η παράσταση στο θέατρο «Τέσσερις Εποχές-Γιάννης Μόρτζος» συμπληρώνεται με αισθητική ευελιξία από τα λιτά αλλά λειτουργικά στοιχεία του σκηνικού της Λαμπρινής Καρδαρά, την χαρακτηριστική μουσική του Τάκη Μπινιάρη και τους φωτισμούς του Τάκη Ποδαρόπουλου.
*Η Μαρίκα Θωμαδάκη είναι Καθηγήτρια Θεωρίας και Σημειολογίας του Θεάτρου, τ. Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών.
