Κριτική Θεάτρου
Της Μαρίκας Θωμαδάκη*
«Η Βιολέτ στη γη» της Καρόλ Φρεσέτ σε μετάφραση Δημήτρη Φίλια από τον θίασο «Μετεωρίτες» στο Studio Μαυρομιχάλη
Στην εξαιρετική μετάφραση του Δημήτρη Φίλια, το ελληνικό κοινό είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει ένα έργο αινιγματικό δομημένο θα έλεγε κανείς στη βάση ενός αναπάντεχου συμβολισμού. Λέγοντας αναπάντεχο αναφερόμεθα σε μια συμβολιστική αισθητική που αιφνιδιάζει και δημιουργεί το εξέχον πρόβλημα της παρουσίας-απουσίας σε ό,τι αφορά στα πρόσωπα της αναφοράς τα οποία συνυφαίνουν την ‘υπόθεση’ του έργου δημιουργώντας επιμεριζόμενο statusquoτης πλοκής. Με άλλα λόγια το πρόσωπο «Βιολέτ» κατεξοχήν πρόσωπο του κέντρου εμφανίζεται έκκεντρο καθώς αντιμετωπίζεται από την συλλογικότητα στην οποία κάνει την είσοδό της σαν μια πρωτόγραφη φιγούρα περασμένη από το φίλτρο ενός εξίσου εξέχοντος παλίμψηστου. Πράγματι, η Βιολέτ κάνει την είσοδό της στη Γη ακολουθούμενη από το τραγούδι των κερασιών που αντηχούν από μακριά και απηχούν την εποχή της επανάστασης. Το παράδοξο αυτό πρόσωπο με το περίεργο καπέλο δημιουργεί συνάψεις με καθένα από τα τέσσερα πρόσωπα που βρίσκει στον τόπο, έναν τόπο φαντασιακά τοποθετημένο σε μια ψευδαισθητηριακή αλήθεια. Σ’ έναν Άλλο δηλαδή κόσμο που τρομάζει: όλα γύρω είναι βυθισμένα στην εγκατάλειψη. Ο τόπος αυτός θυμίζει κρανίου τόπο. Είναι φτιαγμένος αποκλειστικά από τις αόρατες και άδηλες σιλουέτες, από τις οιμωγές, τους θρήνους, το παράπονο των ανθρώπων που βασανίστηκαν να δημιουργήσουν τη σκοτεινή πολιτεία των ορυχείων. Ο χώρος είναι στοιχειωμένος από το τραγούδι μιας πονεμένης γκριμάτσας στο πρόσωπο του αειθαλούς μαρτυρίου. Άραγε θα ξαναγυρίσουν οι κερασιές; Η Βιολέτ θα επιστρέψει στη Γη της Επαγγελίας; Όταν ξανάρθει θα τους βρει όλους εκεί; Η εποχή των κερασιών φέρνει μαζί της την απουσία και την παρουσία, δεμένα μαζί μέσα σ’ένα επώδυνο ‘Κεκλεισμένων των θυρών’.
Η Καρόλ Φρεσέτ είναι μια συγγραφέας της αισθητικής του αποπλανημένου φόβου, ενός φόβου που αλλάζει πορεία και αποπροσανατολίζεται στο πλαίσιο εντούτοις της καθεστυκιίας λογικής των απλών και καταφρονεμένων ανθρώπων. Κατά συνέπεια, το τραγούδι των επαναστατημένων ανθρώπων είναι σαν μια απάντηση στον Άγγελο της Επανάστασης. Ο Saint-Justείναι και πάλι εδώ για να θυμίσει στον κόσμο λόγια σκληρά αλλά και παρηγορητικά: : Quand le Bonheur arrive la revolution s’arrête. Παρατηρούμε δε ότι η συγγραφέας δια του μεταφραστού χειρίζεται με ευελιξία και με άψογη ακρίβεια τον υπαινιχτικό λόγο που μετατρέπει τον απλό θεατή σε θεωρό.
Επιπροσθέτως αν και ειπώθηκε παραπάνω ακροθιγώς αξίζει να σταθεί ο ερευνητής σε ένα έκαστο των ατόμων της μικρής ‘γήινης’ συλλογικότητας εντός της οποίας η αφιχθείσα Βιολέτ διοχετεύει ενέργεια σαν για να ξεσηκώσει τους λαούς της Οικουμένης. Ψιθυρίζει στον καθένα ξεχωριστά, λόγια μαγικά, φτιαγμένα από μία άλλη πραγματικότητα. Ίσως την απολεσθείσα… Επισημαίνουμε στο σημείο αυτό ότι κάθε πρόσωπο της αναφοράς του έργου δηλώνει μία παρουσία με πραγματολογικούς αρμούς που οδηγούν το ενδιαφέρον του θεατή στην αναζήτηση της ρίζας του υποκειμένου. Οι εργαζόμενοι στα ορυχεία διέπονται όντως από ερείσματα ενός πιθανού κόσμου αντίθετα η Βιολέτ περιπλανάται στο σύμπαν σαν τον Μικρό Πρίγκιπα του Saint-Exupéry αναζητώντας ένα στέρεο κομμάτι γης φτιαγμένο από ανθρωπιά και από καταφατικές εντολές.
Οι συμβολιστικές προεκτάσεις του ρόλου της Βιολέτ φτάνουν πολύ μακριά. Στην προσπάθεια αυτή της ισχυρής γυναικείας οντότητας να εγκαταστήσει νέες προοπτικές στο χαλασμένο ορυχείο επανεμφανίζονται μέσα από θραύσματα οι πεθαμένες φωνές μιας προηγούμενης γενιάς που ετοιμάζεται να παραδώσει τη σκυτάλη. Τέλος η βόμβα που εκρήγνυται στα χέρια του ανυποψίαστου που νομίζει ότι πρόκειται για παιχνίδι.
Ο αγώνας της Βιολέτας δικαιώθηκε;
Αν δε μας αρέσει το λουλούδι το αλλάζουμε κατά το δοκούν.
Ενημέρωση: Ο θίασος «Μετεωρίτες» θα παρουσιάζει το έργο της Φρεσέτ «Η Βιολέτ στη γη» μέχρι 11 Ιουνίου 2019 κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00 στην Αθήνα στο «Studio Μαυρομιχάλη».
*Η Μαρίκα Θωμαδάκη είναι Καθηγήτρια Θεωρίας και Σημειολογίας του Θεάτρου, τ. Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών.
