«Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός»
Moυσείο Κυκλαδικής Τέχνης
20/6/2019 μέχρι 20/10/2019
«Για μένα δεν υπάρχει παρελθόν ή μέλλον στην Τέχνη. Εάν ένα έργο τέχνης δε μπορεί να ζει πάντα στο παρόν, δεν πρέπει να το θεωρούμε καθόλου ως τέτοιο. Η τέχνη των (αρχαίων) Ελλήνων, των Αιγυπτίων, των μεγάλων ζωγράφων που έζησαν σε άλλες εποχές, δεν είναι τέχνη του παρελθόντος· ίσως είναι πιο ζωντανή σήμερα από ποτέ»[i]
Πάμπλο Πικάσο
«Αν κάποιος σημείωνε πάνω σε ένα χαρτί όλες τις διαδρομές που διήνυσα και τις ένωνε μεταξύ τους με μία γραμμή, θα σχεδίαζε ενδεχομένως έναν Μινώταυρο» [ii]
Πάμπλο Πικάσο
Στο πλαίσιο της σειράς εκθέσεων «Θεϊκοί Διάλογοι», το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διοργανώνει μια σπάνια και πρωτότυπη έκθεση με τίτλο «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός», όπου κεραμικά και σχέδια του Πικάσο συνομιλούν με αρχαία έργα. Η έκθεση θα διαρκέσει από 20 Ιουνίου έως 20 Οκτωβρίου και πραγματοποιείται με την επιμέλεια του Διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη και του Ιστορικού Τέχνης Olivier Berggruen.
Για πρώτη φορά 68 σπάνια κεραμικά και σχέδια του Πικάσο με πτηνά,τετράποδα και θαλάσσια όντα, ανθρώπινες μορφές, μυθολογικά ή μειξογενή όντα (Κένταυρος-Μινώταυρος) και άλλα έργα εμπνευσμένα από αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, «συνομιλούν» θεματικά με 67 αρχαιότητες, δημιουργώντας έναν ακόμη «Θεϊκό Διάλογο» μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της μοντέρνας τέχνης.
Τα πικασικά έργα-σχέδια και κεραμικά από την καλλιτεχνική δημιουργία του Πικάσο από τη δεκαετία του 1920 έως τη δεκαετία του 1960- προέρχονται από ιδρύματα, μουσεία και συλλογές του εξωτερικού, όπως η FABA – Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso para el Arte, το Musée Νational Picasso-Paris, το Musée Picasso Antibes, το Museo Picasso Μálaga,, το Museum Berggruen στο Βερολίνο, καθώς και ιδιωτικές συλλογές. Τα έργα της αρχαιότητας προέρχονται από 15 συνολικά ελληνικά μουσεία και συλλογές, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τα Αρχαιολογικά Μουσεία Αρχαίας Αγοράς, Αγίου Νικολάου, Δήλου, Ερέτριας, Ηρακλείου, Θηβών, Μαραθώνα, Πάρου, Πατρών, Χανίων, Χώρας Μεσσηνίας, το Κυπριακό Μουσείο, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και τη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank. Πρόκειται για γλυπτά, κεραμικά και χάλκινα που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους (περ. 3200 π.Χ. το παλαιότερο) έως και την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο (μέσα 3ου αι. μ.Χ. το νεότερο).
Μεταξύ των «ζευγών» της έκθεσης, που πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Musée National Picasso-Paris στο πλαίσιο του “Picasso Méditerranée”, ξεχωρίζουν: ο Κένταυρος από λευκό πηλό, διαμορφωμένος στο χέρι, εγχάρακτη και γραπτή με επίχρισμα διακόσμηση, που δημιούργησε ο Πικάσο στην Vallauris στις 3 Ιανουαρίου 1953, σε διάλογο με τον Κένταυρο της Κυπρο-Αρχαϊκής περιόδου του 6ου αιώνα π.Χ. και το μοναδικό Ειδώλιο Κενταύρου της Πρωτογεωμετρικής Περιόδου στο Λευκαντί της Εύβοιας που χρονολογείται στα τέλη 10ου αι. π.Χ. Επίσης ο διάλογος ανάμεσα στο έργο Τυφλός Μινώταυρος οδηγούμενος από μικρό κορίτσι μπροστά στη θάλασσα που δημούργησε ο Πικάσο στην Boisgeloup στις 22 Σεπτεμβρίου του 1934 και στον φόνο του Μινώταυρου από τον Θησέα πάνω στον ερυθρόμορφο καλυκωτό κρατήρα της Ύστερης Κλασικής περιόδου (340 – 330 π.Χ. ) από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όπως και ο Κορμός αγάλματος Μινώταυρου, ρωμαϊκό αντίγραφο έργου της πρώιμης κλασικής περιόδου.
Ο μεγάλος καλλιτέχνης του 20ού αιώνα, έχει δημιουργήσει μοναδικά έργα ζωγραφικής, αλλά λίγοι γνωρίζουν από κοντά το σχεδιαστικό του έργο καθώς και τα κεραμικά του δημιουργήματα. Ένα συνδυασμό που συνδέεται με την αρχαιότητα και εμπνέεται σε μεγάλο βαθμό από έργα του κρητομηκυναϊκού και του ελληνικού κόσμου και γενικότερα από τους πολιτισμούς της λεκάνης της Μεσογείου. Η έκθεση αποκαλύπτει έναν ολόκληρο κόσμο που φέρνει μέσα του ο καλλιτέχνης, όχι απαραίτητα από αρχαιότητες που είδε ο ίδιος στις αρχαίες πατρίδες της Μεσογείου, αλλά μέσα στα Μουσεία της Ευρώπης, σε βιβλία που διάβαζε ή κατά τις συναναστροφές του με τον Kριστιάν Ζερβός ή τον Jean Cocteau.
Κατά τη διάρκεια της μακράς και παραγωγικής σταδιοδρομίας του, ο Πικάσο εμπνεύστηκε από μια μεγάλη ποικιλία πηγών, τις οποίες διαρκώς προσάρμοζε και επεξεργαζόταν. Η κλασική παράδοση πρόσφερε στον Ισπανό ζωγράφο ένα λεξιλόγιο ατελείωτων δυνατοτήτων προς χειρισμό και τροποποίηση. Σημαντική μεταξύ αυτών των πηγών υπήρξε η αρχαία Ελλάδα, με τη διαχρονική μυθολογία και την πλουσιότατη εικονογραφία της. Από την εποχή ακόμα που αντέγραφε γύψινα εκμαγεία αρχαίων γλυπτών, ο Πικάσο γοητεύτηκε από διάφορα θέματα της ελληνικής μυθολογίας, θέματα που διασκεδάζουν το τετριμμένο ή που δηλώνουν τις συγκρουόμενες παρορμήσεις του ανθρώπου. Ανάμεσα σε αυτά, ο Μινώταυρος, διονυσιακό πλάσμα, μισός άνθρωπος και μισός ζώο, αναδείχτηκε σε σύμβολο των σκοτεινότερων πτυχών της ανθρώπινης ψυχής και του παραλογισμού του πολέμου.
Ταυτόχρονα, στο έργο του Πικάσο αναδύθηκε και μια άλλη εικόνα της Ελλάδας, μια εικόνα ειρηνική, στην οποία αρχαία θέματα και μύθοι οδηγούν στο εξιδανικευμένο όραμα μιας διαχρονικής Αρκαδίας, όραμα που ο Πικάσο επεξεργάστηκε σε γλυπτά και κεραμικά μετά το τέλος του πολέμου. Τα έργα αυτά, ωστόσο, σε αντίθεση με άλλα πρωιμότερα, δεν έχουν την ίδια στενή σχέση με την ελληνική μυθολογία. Αντίθετα, ο Πικάσο επινοεί μια εικονική ή φανταστική αρχαιότητα. Στο χωριουδάκι Vallauris, στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και στη δεκαετία του ’50, ο Πικάσο δημιουργεί ένα εντυπωσιακό σύνολο έργων κεραμικής, τα οποία αφενός παραπέμπουν σε ένα γενικευμένο μυθικό παρελθόν αφετέρου αντλούν από διαχρονικές εικόνες, όπως φαύνους, πουλιά, μουσικούς κλπ.
Την κεραμική, αρχαία και νεότερη, και τα εμπνευσμένα από την αρχαιότητα έργα του Πικάσο (οι Τρεις Χάριτες ή η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη) συνδέουν, εκτός της εικονογραφίας, η μορφή και το σχέδιο. Ιδιαίτερη σημασία έχει η γραμμή, είτε πρόκειται για σχέδια της δεκαετίας του ’20 και του ’30 είτε για αγγειογραφίες που θυμίζουν αττικά ερυθρόμορφα αγγεία. Στην έκθεση η δύναμη της φανταστικής όσο και προσωπικής αρχαιότητας του Πικάσο και η διαρκής γοητεία που ασκούν στον επισκέπτη τα αντικείμενα του παρελθόντος, έχουν τον πρώτο λόγο.
Η έκθεση δεν ακολουθεί χρονολογική σειρά αλλά χωρίζεται σε ενότητες σχετικές με τη γραμμή της ομορφιάς, την «Αρκαδία» του Πικάσο, τον Κένταυρο, τον ταύρο και τον Μινώταυρο, πλάσματα της φαντασίας και της δημιουργίας του που συνδέονται με την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα.
Οι ενότητες της έκθεσης είναι:
Εισαγωγή
Η γραμμή της ωραιότητας – Οι Τρεις Χάριτες
Γραμμή και φως στον χώρο
Λυσιστράτη
Αρκαδία
Διόνυσος
Ο κένταυρος
Ο ταύρος
Ο Μινώταυρος
Όπως αναφέρει η Πρόεδρος του Μουσείου, κα Σάντρα Μαρινοπούλου:
«Όταν πριν από 12 χρόνια ανέλαβα τη θέση της Πρόεδρου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ξεκίνησα με το όραμα να αναδείξουμε ότι η αρχαία ελληνική τέχνη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης μοντέρνων και σύγχρονων δημιουργών. Έτσι καθιερώσαμε μια σειρά εκθέσεων που δημιουργούν έναν διάλογο ανάμεσα στην αρχαία και την μοντέρνα ή την σύγχρονη τέχνη, όπως οι εκθέσεις των Louise Bourgeois, Jannis Kounellis, Ai Weiwei, Cy Twombly και George Condo. Η έκθεση “Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και Πηλός” είναι άλλος ένας διάλογος. Η αγάπη μου για την Κεραμική Τέχνη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πυροδότησε την ιδέα να δημιουργήσουμε ένα διάλογο ανάμεσα στα κεραμικά και στα σχέδια του Πάμπλο Πικάσο με την αρχαιότητα. Όταν μοιράστηκα την ιδέα αυτή με τον Bernard και την Almine Picasso, δέχτηκαν με ενθουσιασμό!»
Όπως αναφέρει ο Διευθυντής του Μουσείου και επιμελητής της έκθεσης, Καθηγητής, Ν. Χρ. Σταμπολίδης:
«Από τα έργα της αρχαιότητας που συνέλεξα για σύγκριση με τα έργα του Πικάσο, δεν ισχυρίζομαι σε καμία περίπτωση ότι ο Πικάσο τα είχε δει όλα. Όλα αυτά αποτελούν μια άσκηση επιλογής και σύγκρισης για να γίνει πιο κατανοητή στο κοινό η σχέση του καλλιτέχνη με την αρχαιότητα, την ελληνική, τη ρωμαϊκή, την ιβηρική χωρίς να αποκλείεται η δυτική ζωγραφική από την Αναγέννηση έως και τη σύγχρονή του δημιουργία. Άλλωστε, ο ίδιος ο Πικάσο είχε πει: «Για μένα δεν υπάρχει παρελθόν ή μέλλον στην Τέχνη. Εάν ένα έργο τέχνης δε μπορεί να ζει πάντα στο παρόν, δεν πρέπει να το θεωρούμε καθόλου ως τέτοιο. Η τέχνη των (αρχαίων) Ελλήνων, των Αιγυπτίων, των μεγάλων ζωγράφων που έζησαν σε άλλες εποχές, δεν είναι τέχνη του παρελθόντος· ίσως είναι πιο ζωντανή σήμερα από ποτέ» [iii]. Ο ίδιος δηλαδή θεωρεί την αρχαία ελληνική και αιγυπτιακή τέχνη ζωντανές και πάλλουσες. Ο σπόρος της έμπνευσής του από την αρχαιότητα μπορεί να ξεκινά από τη διδασκαλία του ακαδημαϊκού σχεδίου από τον πατέρα του, την εκπαίδευσή του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βαρκελώνης (La Lonja), όπου εισήχθη το 1895, τα έργα της αρχαιότητας που έβλεπε στα μουσεία της Ισπανίας (ανάμεσά τους το Πράδο), κυρίως όμως στο Λούβρο αλλά και στην Ιταλία (ταξίδια στη Ρώμη 1917 και ένα σύντομο μεταπολεμικό ταξίδι). Ακόμα, από τη σχέση του με τον Κριστιάν Ζερβός και τα περίφημα Cahiers d’Art του Κοκτώ, καθώς και από έργα που έβλεπε στην Encyclopédie photographique de l’art την οποία συμβουλευόταν, όπως, επίσης, και έργα κλασικά του Αριστοφάνη και του Οβιδίου που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, του ήταν γνωστά…
Επομένως, εάν «η Μεσόγειος είναι δρόμοι» (Lucien Febvre), τότε όλα αυτά που είδε, που διάβασε, από τα οποία εμπνεύστηκε, αυτά που βίωσε και μετουσίωσε ο Πικάσο στην τέχνη του, δεν είναι παρά το πολιτισμικό μεσογειακό DNA του, οι δρόμοι μέσα στις στοές του λαβυρίνθου του.»
Όπως αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης κ. Olivier Berggruen: «Στο έργο του Πικάσο η γραμμή έχει ιδιαίτερη σημασία, είτε πρόκειται για σχέδια της δεκαετίας του ’20 και του ’30 είτε για αγγειογραφίες, που τόσο θυμίζουν τα αττικά ερυθρόμορφα αγγεία. Η γραμμή είναι το μέσο με το οποίο διαιρείται ο χώρος και δημιουργείται φως. Η απόλυτη σαφήνεια των διαχρονικών, στιβαρών σχημάτων που εμπνέονται από την αρχαιότητα και η διάρρηξη του σχήματος, δηλαδή η γραμμή, αμφιταλαντευόμενη και αντιδραστική, αποτελούν βασική συνιστώσα του έργου του Πικάσο. Η έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης αναδεικνύει τη δύναμη της φανταστικής όσο και σημαντικής για τον ίδιο αρχαιότητας του Πικάσο.»
Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο.
Ξεναγήσεις στην έκθεση θα πραγματοποιούνται από τις 26 Ιουνίου και μετά, κάθε Τετάρτη στις 12.30 (αγγλικά), Πέμπτη στις 18.30 (ελληνικά) και Κυριακή στις 12.30 (ελληνικά).
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Στο πλαίσιο της έκθεσης «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός» το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα οργανώσει από 24 Ιουνίου έως 29 Ιουλίου έξι πενθήμερα Summer Camp για τα παιδιά με τίτλο «Γραμμή και πηλός. Ένα παιχνίδι ανάμεσα στον Πικάσο & την αρχαιότητα». Τα 6 πενθήμερα θα πραγματοποιηθούν τις εξής ημερομηνίες: 24-28/06, 01-05/07, 08-12/07, 15-19/07, 22-26/07, 29/7-2/8.
«Πικάσο και αρχαιότητα: Γραμμή και Πηλός»
Ημερομηνίες: 20 Ioυνίου – 20 Οκτωβρίου 2019
Είσοδος: 7€
Μειωμένο εισιτήριο: 3.5€
Ελεύθερη είσοδος για τους Φίλους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης
Ξεναγήσεις (από 26 Ιουνίου):
Τετάρτη 12.30 (αγγλικά)
Πέμπτη 18.30 (ελληνικά)
Κυριακή 12.30 (ελληνικά)
Διανομή δελτίων προτεραιότητας 1 ώρα πριν την έναρξη της ξενάγησης
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-17.00, Πέμπτη: 10.00-20.00, Κυριακή: 11.00-17.00, Τρίτη: Κλειστό.
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4 και
Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου 1
106 74, Αθήνα
T: (+30) 210 7228321-3
Facebook: CycladicArtMuseum | Instagram: @cycladic_museum
[i] “To me there is no past or future in art. If a work of art cannot live always in present it must not be considered at all. The art of the Greeks, of the Egyptians, of the great painters who lived in other times, is not an art of the past; perhaps it is more alive today than it ever was” (M. de Zayas, “Picasso speaks”, The Arts, 5, May 1923, 319).
[ii] “Si l’on marquait sur une carte tous les itinéraires par où j’ai passé, et si on les reliait par un trait, cela figurerait peut-être un minotaure.” Quoted in M.-L Bernadac and Androula Michael 1998 (eds): Picasso. Propos sur l’art, Paris: Gallimard, 134.
[iii] “To me there is no past or future in art. If a work of art cannot live always in present it must not be considered at all. The art of the Greeks, of the Egyptians, of the great painters who lived in other times, is not an art of the past; perhaps it is more alive today than it ever was” (M. de Zayas, “Picasso speaks”, The Arts, 5, May 1923, 319).
