| «ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΙΔΕΕΣ»
«Η Λιλή Ζωγράφου ισχυρίζεται ότι ο Καζαντζάκης «δούλεψε πάντα σε ξένες ιδέες, πολλές φορές πάνω σε ξένες συνθέσεις και θέματα…». Ποιες είναι, όμως, οι ξένες ιδέες και τα ξένα θέματα; Ο Κ. Θ. Δημαράς, αντιθέτως: … «Ακέριος ο λυρικός λόγος είναι καλυμμένη εκδήλωση προαιώνιας επιθυμίας του ανθρώπου για κάποια μετάβαση σε κάτι καλύτερο» στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.
Από το πιο αρχαίο γνωστό έπος, «το Γιλγκαμές», που πέρασε από στόμα σε στόμα για χιλιετίες στη μνήμη των λαών της Καυκασίας με όλες τις τροποποιήσεις και αλλοιώσεις που έγιναν, ως και τα Ομηρικά έπη. Μύθοι και ιστορίες που είναι βιώματα κοινά των λαών στην Ανατολική Μεσόγειο αποτέλεσαν τον πυρήνα αυτών των μεγάλων έργων.
16 Δεκεμβρίου 1828 ο Έκκερμαν, φίλος και συνεργάτης του Γκαίτε, καταγράφει τον θυμό του Γκαίτε για ένα σοβαρό φιλολογικό θέμα : «… οι Γερμανοί τσακώνονται για κάποια δίστιχα που διάβασαν σε κείμενα του Σίλλερ και σε δικά μου ψάχνοντας να βρουν τον αληθινό δημιουργό, λες και δεν ανταλλάζαμε τόσα χρόνια τις σκέψεις μας. Εκάμαμεν πολλά δίστιχα μαζί, συχνά η ιδέα δική μου και οι στίχοι του Σίλλερ ή το εναντίον. Δεν είναι δυνατόν να διεκδικούμε τίτλους ιδιοκτησίας σε μια τέτοια στενή σχέση. Είναι εντελώς γελοίο… Μέσα μας φέρουμε τις δυνάμεις, την ανάπτυξη μας, όμως τη χρωστούμε στις χίλιες δυο επιδράσεις ενός απέραντου κόσμου, από τον κόσμο αυτόν αφομοιώνομε μόνον εκείνο που μπορούμε και μας ταιριάζει. Χρωστώ πολλά στους Έλληνες και τους Γάλλους, χρωστώ άπειρα στον Σαιξπήρο, στον Στερν, στον Γκολντσμίθ. Οι πηγές είναι απειράριθμες και τι ωφελεί να τις γνωρίζουμε; Σπουδαίο είναι να έχεις μέσα σου ψυχή που αγαπά την αλήθεια και την παίρνει όπου τη βρίσκει… Ο κόσμος σήμερα είναι τόσο γερασμένος και προ αιώνων ήδη τόσοι μεγάλοι άνδρες έζησαν και σκέφθηκαν, ο Πλάτων, ο Λεονάρδος Ντα βίντσι και άλλα υπέροχα πνεύματα βρήκαν και είπαν ό,τι εγώ βρήκα και είπα και θα το ξανακάνω, ώσπου να ανοίξω ένα δρόμο προς την αλήθεια μέσα από τη σύγχυση του κόσμου… (Μετάφραση Νίκος Καζαντζάκης, Αθήνα, Εκδόσεις Φέξη)».
Το Μεγάλο ΚΑΙ
Και συνεχίζει ο Χ. Τσαντής στο επόμενο κεφάλαιο:
«Ο Πάτροκλος Σταύρου το 2009 στο επίμετρο: Νίκος Καζαντζάκης, «Ο Φτωχούλης του Θεού», Αθήνα, Εκδόσεις Καζαντζάκη, αναφέρει τη συνάντηση του Σβάιτσερ με τον Καζαντζάκη. Στην επιστολή του Σβάιτσερ στον ίδιο τον Π. Σταύρου το 1961 ανάμεσα στα άλλα γράφει: «Συζητήσαμε την ανάγκη αναβίωσης ενός μαχητικού ανθρωπισμού που θα αναχαιτίσει την βία και την ταπείνωση του ανθρώπου… Μεταξύ μας υπήρχε μια σπάνια πνευματική επικοινωνία… Αγάπησα τον Καζαντζάκη και εναπόθεσα πολλές ελπίδες στην πνευματική του δράση».
Στην ίδια συνάντηση αναφέρεται και ο Μενέλαος Λουντέμης εκφράζοντας τον θαυμασμό του για τον ηρωισμό του Καζαντζάκη που ως το τέλος δεχόταν επισκέψεις με χαμόγελο και κουβέντα. Συνεχίζοντας ο Λουντέμης ομολογεί πως παλεύει να ερμηνεύσει, όπως και πολλοί άλλοι, το έργο και τη φιλοσοφική σκέψη του μεγάλου δημιουργού το οποίο δεν μπαίνει σε καλούπια: Την Ελευθερία υπερασπίστηκε με γενναία στάση ευθύνης σε εποχές που οι φανατισμοί δεξιά – αριστερά στην Υφήλιο μονοπωλούσαν την εξουσία με προκατασκευασμένες αλήθειες και μονολιθικά πρότυπα ζωής.
Παραφράζοντας τον Κομφούκιο πως «η ευτυχία είναι στο μπόι του κάθε ανθρώπου» ο Καζαντζάκης πιστεύει ότι υπάρχουν τόσες ευτυχίες όσα και τα μπόγια των ανθρώπων που με τη σειρά τους ακολουθούν τις διαρκείς αλλαγές της ψυχής. Βλέπει την ακατανόητη θλιβερή ζούγκλα μέσα στην οποία ζουν άνθρωποι – μεγαθήρια όπου οι έννοιες «πατρίδα, φυλή, υπερπατρίδα, ανθρωπότητα» φθείρονται μες στην κοσμογονική σαπίλα. Ακούς άναρθρες φωνές που σπάζουν αποκαλύπτοντας ένα τενεκεδένιο ελατήριο μες στα πίτουρα… (Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά).
Ο άξιος άνθρωπος σηκώνει τον σταυρό του ανεβαίνοντας τον Γολγοθά του. Πολλοί σωριάζονται και δε φθάνουν ποτέ στην κορφή του χρέους τους, να σταυρωθούν, ν’ αναστηθούν, να σώσουν την ψυχή τους. Δεν ξέρουν πως η σταύρωση είναι ο μόνος δρόμος της ανάστασης…
Τέσσερα τα αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμα μου: Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας: Αυτή την αιματηρή πορεία μου μάχουμε στο οδοιπορικό μου ετούτο να σημαδέψω… Αλάκερη η ψυχή μου μια Κραυγή. Κι όλο μου το έργο, το σχόλιο στην Κραυγή αυτή… Μια λέξη πάντα με μαστίγωνε… Η λέξη Ανήφορος… (Αναφορά στο Γκρέκο).
Το έργο του Καζαντζάκη έχει ενταχθεί στην ανοδική σπείρα της εξέλιξης, στην ορμητική κίνηση που απελευθερώνει η αλληλεπίδραση της θέσης, της αντίθεσης, της σύνθεσης.
Ο Καζαντζάκης είναι το ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ που δύσκολα μπορεί να διακρίνει όποιος έχει γαντζωθεί σε αιώνιες αλήθειες…».
Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ
Στο επόμενο κεφάλαιο του δοκιμίου, ο Χ. Τσαντής γράφει για την «Κρητική Ματιά» του Νίκου Καζαντζάκη:
«Στο κεφάλαιο ΛΑ΄ στην «Αναφορά στον Γκρέκο» ο Καζαντζάκης γράφει «Ο δημιουργός παλεύει με ουσία, σκληρή, αόρατη, ανώτερη του… Πλαντούμε στην κάθε λέξη. Αχ! Φωνάζουμε και τίποτα άλλο δεν μπορεί να χωρέσει τη χαρά μας. Όταν αναλύοντάς το, το κάνουμε στοχασμό και τέχνη, να το μεταδώσουμε στους ανθρώπους, να το σώσουμε… εξευτελίζεται σε λόγια αδιάντροπα… Αλίμονο! Τρόπος άλλος να μεταδώσουμε το μόνο αθάνατο μέσα μας… δεν υπάρχει. Οι λέξεις… να παλέψω με το θάνατο…»
Τρία βασικά χαρακτηριστικά περιγράφουν την Ματιά του:
1. Το πάθος για λευτεριά και κοινωνική δικαιοσύνη που το πλήρωσε ακριβά όλη του τη ζωή.
2. Το ανήσυχο ερευνητικό ασυμβίβαστο πνεύμα.
3. Η επίμονη υπαρξιακή αναζήτηση και έρευνα για την προσωπική καλλιέργεια και ανάπτυξη.
Η έκσταση του μπροστά στις μινωικές τοιχογραφίες όπου η χάρη συνοδεύει τη γενναιότητα και η πάλη με το θεριό, τον ταύρο εξελίσσεται σε ανυπέρβλητη τέχνη του ασκημένου σώματος και πνεύματος ως τη νίκη. Αποτολμώντας μια παράλληλη ακροβασία όπως στα ταυροκαθάψια παρακολουθούμε το πέρασμα του μεγάλου στοχαστή από τον Χριστό στον Βούδα και από τον Ζορμπά στον Λένιν!
Ποιο αόρατο νήμα συνδέει αυτές τις τεράστιες θεϊκές και ιστορικές μορφές;
Η ανατροπή του παλιού κόσμου με νεωτερικές επαναστατικές ιδέες και πράξεις.
Οι επίσημες ιδεολογίες και τα δόγματα ποτέ δεν φυλάκισαν το απεριόριστο πνεύμα του βαθυστόχαστου οραματιστή που χωρούσε την πανανθρώπινη λύτρωση και σωτηρία».
ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ ΣΠΙΝΟΖΑ
Σημαντικές είναι και οι επισημάνσεις του συγγραφέα για τη σχέση Καζαντζάκη-Σπινόζα, που ανοίγουν ένα ζήτημα το οποίο ακόμα και σήμερα δεν έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή της έρευνας. Γράφει χαρακτηριστικά ο Χ. Τσαντής:
«Ο Σπινόζα έγραφε στην «Ηθική», που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του το 1677: Δεν υπάρχει Φόβος χωρίς Ελπίδα, ούτε Ελπίδα χωρίς Φόβο. Ο ελεύθερος άνθρωπος με την καθοδήγηση του Λόγου επιδιώκει λιγότερη εξάρτηση από την Ελπίδα και απελευθέρωση από τον Φόβο, προσπάθεια ελέγχου της Τύχης και συμφωνία των πράξεων μας με τον Λόγο.
Ο φιλοσοφικός Λόγος του Σπινόζα επηρέασε την σκέψη μεταγενέστερων στοχαστών όπως ο Νίτσε, ο Μπερξόν, ο Χέγκελ, ο Χάινε, ο Αϊνστάιν ως τον Κρητικό λογοτέχνη και φιλόσοφο, που πολύ αργότερα έγραψε: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες, εγώ μοναχός μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω», σαν να συνομιλούσε χρόνια αργότερα με την σκέψη του Σπινόζα.
Ο Καζαντζάκης όπως ο Σπινόζα αγαπήθηκε με πάθος, αλλά κυνηγήθηκε με μανία για την απόλυτα ελεύθερη σκέψη του που αποτυπώθηκε στο μνημείο του πάνω στον Προμαχώνα του Μαρτινέγκο: «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, είμαι ελεύθερος».
ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΩΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΨΥΧΗ
Στην «Ανθολογία των νέων ποιητών μας,1900-1920», Έκδοση του περιοδικού «Πολιτισμός» διαβάζουμε: Πέτρος Ψηλορείτης, εγεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης και ζει στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει μελέτες, διηγήματα, δράματα, μεταφράσεις και ποιήματα. … Το οικογενειακό του όνομα είναι Νικόλαος Καζαντζάκης. Ήταν και Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου της Περιθάλψεως.
«Πεζογράφος ή ποιητής» ρωτά στο κείμενο του ο Νάσος Βαγενάς, στο βιβλίο του R. Beaton, «Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη-Επιλογή κριτικών κειμένων» και καταλήγει ότι μετά τη συγγραφή των μυθιστορημάτων του ο Καζαντζάκης μεταγράφτηκε από την ποίηση στην πεζογραφία ( τέλη 1940 περίπου).
Ένα ελάχιστα γνωστό ποίημα που παραπέμπει στο ομώνυμο του Καβάφη, «Θερμοπύλες» επιβεβαιώνει τον καθηγητή Ερατοσθένη Καψωμένο και τα γραφόμενα του από την «Ποιητική», 1998, Πανεπιστημιακές Παραδόσεις : Η λογοτεχνία ως δραστηριότητα του κοινωνικού ανθρώπου, μια σημαίνουσα πρακτική με προϊόν το κείμενο από τη διαλεκτική σχέση ατομικής δημιουργικότητας και κοινωνικών προσδιορισμών (γλώσσα, λογοτεχνικές συμβάσεις, ιδεολογίες ,πολιτισμικοί θεσμοί, συνείδηση, κοινωνική ένταξη).
ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ
Σκληρό θέσαμε νόμο να ρυθμίζει
Κι ανέλπιδοι κρατάμε
Τα στενά της ζωής, κι όλοι κινάμε
Καβάλα στ’ όνειρο μας, όπου ορίζει
Ο νομοθέτης νους μας…
Σ΄ ένα γράμμα στον Παντελή Πρεβελάκη από την Αίγινα, 24-12-1941, όπου είχε αποσυρθεί με τη σύζυγο του, προτείνει να περάσουν στην πράξη από κοινού με δυο- τρεις συντρόφους άμεσα στην ελληνική ζωή, που την έχουν παρατήσει άνανδρα στους άτιμους… Μετά απ’ αυτό ιδρύει τη «Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση».
Σ’ ένα άλλο γράμμα του πάλι στον ίδιο στις 12-10-36 ως ανταποκριτής της εφημερίδας «Καθημερινή» στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας επιχειρεί ένα χρονοδιάγραμμα της πολιτικής και φιλοσοφικής του πορείας : Νασιοναλιστής ως το 1923 με ίσκιο του τον Ίωνα Δραγούμη. 1923-1933 στην αριστερή παράταξη, χωρίς να γίνει ποτέ κομμουνιστής, με ίσκιο δίπλα του τον Παναίτ Ιστράτι. Τρίτο και ίσως τελευταίο στάδιο χωρίς ίσκιους η ΕΛΕΥΤΕΡΙΑ.
Έπαψε να ταυτίζει την τύχη, τη σωτηρία της ψυχής του με ιδέες κατώτερες μιας δημιουργικής ψυχής.
Ένα πουλί πάνω από την άβυσσο
«Ο Καζαντζάκης ήταν ένας μεγάλος ανιχνευτής του ανθρώπινου πνεύματος» είχε πει ο πολύ σπουδαίος και δραστήριος Ιεράρχης Μητροπολίτης Κισσάμου και Σελίνου, Ειρηναίος Γαλανάκης, στο Επιστημονικό Διήμερο «Νίκος Καζαντζάκης-Σαράντα χρόνια από τον θάνατο του» στο Δημαρχείο Χανίων 1 και 2 Νοεμβρίου 1997.
Το 1946, μάλιστα, ο ίδιος γνώρισε προσωπικά Καζαντζάκη στην Κρήτη μαζί με τον Ιωάννη Κακριδή και … κατά τη διάρκεια έρευνας και καταγραφής των καταστροφών και των εγκλημάτων που διέπραξαν οι Γερμανοί στην Κατοχή. Διάβασε τα βιβλία του και χαρακτήρισε τον Καζαντζάκη ένα πλατύ πνεύμα πολύπλευρο που δεν μπορεί ο καθένας να το αγκαλιάζει…
Είπε ο μεγάλος Ιεράρχης: «Βρίσκει κανείς βαθιές χριστιανικές ιδέες και θέσεις στο έργο του Καζαντζάκη, όπως ο Ανήφορος, άσκηση ανθρώπινη, θεϊκή. Δεν είναι σωστό να τον θεωρούν άθεο ούτε να κατηγορούν την Εκκλησία ότι τον αφόρεσε. Ο Καζαντζάκης έζησε στο πνευματικό περιβάλλον των δασκάλων του, Νίτσε, Φόιερμπαχ, Σπένγκλερ, «Η Δύση της Δύσεως», το δράμα ενός Ουμανισμού που κατέληξε Απανθρωπισμός!
«Όποιος δεν είναι πουλί δεν μπορεί να κουρνιάζει πάνω από την άβυσσο», είπε ο Νίτσε. Αυτό ακριβώς το πουλί ήταν ο Καζαντζάκης και δεν μπορούμε όλοι να κάνουμε αυτό το έργο».
Η Κυβέρνηση Βενιζέλου ανέθεσε στον Καζαντζάκη το 1919-1920 εν τω μέσω των μεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων του Ά Παγκοσμίου Πολέμου και αμέσως μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων να σώσει τον Ελληνισμό του Πόντου και της Υπερκαυκασίας (Γεωργίας) από το διωγμό των Νεότουρκων, καθώς και όσους Έλληνες επιθυμούσαν να φύγουν από την Οδησσό στον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο στη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης. Αυτό το γεγονός σήκωσε θύελλα αντιδράσεων από την αριστερή παράταξη που υπερασπιζόταν την κομμουνιστική μεταμόρφωση της Ρωσίας, αλλά και από τη δεξιά πλευρά που φοβόταν τους Έλληνες μπολσεβίκους πρόσφυγες…
Άλλο ένα διεθνές περιστατικό με πρωταγωνιστή τον Καζαντζάκη ήταν η αποπομπή του από την Αγγλία το 1946 μετά από επίσημη πρόσκληση του Βρετανικού Συμβουλίου, γιατί ο καλεσμένος παραβίασε την αρχική συμφωνία να μη μιλήσει για πολιτικά,. Πράγματι ο Καζαντζάκης απάντησε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις του Φόρειν Όφις σχετικά με την πολιτική κατάσταση στην εμφυλιοπολεμική Ελλάδα, δηλαδή ποια είναι η δύναμη της Αριστεράς, για το σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης με τη συμμετοχή του Κ.Κ.Ε., με σκοπό τη συμφιλίωση και την καταγγελία ενός νεοφασιστικού καθεστώτος με τη στήριξη του αγγλικού στρατού, που πρέπει να αποχωρήσει άμεσα από την Ελλάδα. Αντιθέτως, ο Αγγλικός Λαός αγαπάει την Ελλάδα και είναι φίλοι, υποστήριξε.
Ο συγγραφέας, Γιάννης Μαγκλής ρώτησε τον Μπόρχε Κνες της Σουηδικής Ακαδημίας, όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα, γιατί δεν πήρε το Νόμπελ ο Καζαντζάκης, πήρε την αποστομωτική απάντηση πως το επίμονο αίτημα όλων των κρατικών φορέων της Ελλάδας, από τον πρέσβη στη Σουηδία ως τη βασίλισσα Φρειδερίκη και τον Σπύρο Μελά που ήρθε αυτοπροσώπως, ήταν να μη βραβευθεί ο Καζαντζάκης!
Τέλος, γνωστή είναι η επιστολή του Αλμπέρ Καμύ στην Ελένη Καζαντζάκη, όταν πήρε το Νόμπελ το 1957. Εξέφρασε τον θαυμασμό του και τη στοργή στο πρόσωπο του συζύγου της και τη λύπη του, γιατί αυτή τη διάκριση την άξιζε περισσότερο ο Καζαντζάκης, που η γενναιοδωρία του να του στείλει πρώτος από όλους συγχαρητήριο τηλεγράφημα, λίγες μέρες πριν πεθάνει, τον συγκλόνισε.
Όταν έφυγε από τη ζωή στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας και το σώμα του έφθασε στη μητρική γη της Κρήτης, έγινε η ταφή του από ένα άγνωστο νέο ιερέα στον Προμαχώνα Μαρτινέγκο με όλους τους Κρητικούς παρόντες να τιμήσουν το μεγάλο Δάσκαλο. Ο στρατιωτικός ιερέας που παράκουσε τη διαταγή, κανένας ορθόδοξος παπάς να μην κάνει την κηδεία, κατέληξε 6 μήνες στη φυλακή.
Ο ΙΚΤΙΝΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΑΣ
Ο Χρήστος Τσαντής όμως στρέφει το φακό του και σε ένα ακόμα σημείο της έρευνας για τη σχέση του Μενέλαου Λουντέμη με τον Ν. Καζαντζάκη:
Ο Μενέλαος Λουντέμης για τον Καζαντζάκη: Από παιδί έχτιζε τις σκαλωσιές της αθανασίας του. Γενέτειρα του η Κρήτη, αληθινή, όμως, πατρίδα του η Ουτοπία».
«Στ’ αληθινά είναι ο Καζαντζάκης μεγάλος;
Την απάντηση δίνουν ο ασταμάτητος μόχθος με τη μελέτη και το γράψιμο! Απόδειξη η <Οδύσεια> του, το πιο τέλειο έργο του με την τόσο ιδιαίτερη λαλιά του. Ακολουθούν τα συναρπαστικά του μυθιστορήματα με την παθιασμένη ενδοσκόπηση, το ανθρώπινο τοπίο, τη σμίλευση της φράσης, τη μαεστρία της αφήγησης και τη μαγεία.
Ο Καζαντζάκης σαν τον σοφό αλχημιστή πειραματίζεται όχι στο εργαστήρι του ,αλλά μπροστά στο κοινό. Ο Ικτίνος της Λογοτεχνίας μας, χτίζει με απαράμιλλη μαστοριά ολόκληρους Παρθενώνες».
Και ο Λουντέμης πλήρωσε ακριβά το θάρρος της γνώμης του, όπως και ο Καζαντζάκης που κατηγορήθηκε για την απομόνωση του στην Αίγινα την περίοδο της Κατοχής, όπου έγραφε ολημερίς μ’ ελάχιστη τροφή καθώς και για την αυτοεξορία του στη Γαλλία, όταν ξέσπασε ο Εμφύλιος. Μαχόταν εναντίον της διχόνοιας και του διχασμού, που κατέστρεψε τους Έλληνες πολλές φορές στην ιστορία τους.
Την αγάπη και την εκτίμηση του κόσμου την κέρδισαν επάξια και οι δύο.
Ο Καζαντζάκης κάποτε ρωτά με αγωνία σε μια επιστολή στον φίλο του Boerje Anders Olof Knoes στην Στοκχόλμη ποια αποδοχή είχε «ο Φραγκίσκος» του στη Σουηδία (19/11/1956), « αν κατάλαβαν την αγάπη, τον αγώνα την ποίηση του… Είναι τραγικό να ρίχνεις την κραυγή σου, την ψυχή σου στους ανθρώπους και να μην το καταλαβαίνουν ή ακόμα χειρότερα να την παραμορφώνουν».
Η ματιά του Καζαντζάκη είναι βαθιά υπαρξιακή, σχεδόν σαν να συνομιλεί με τον ίδιο τον Φρόυντ ενισχύοντας το ρεύμα της Ψυχανάλυσης.
Τα έργο του Καζαντζάκη εμπλούτισε και ανανέωσε τα αιώνια θέματα που έχουν τις ρίζες τους στους μύθους των λαών του κόσμου. Ανέδειξε με σύγχρονους όρους το θέμα του Οδυσσέα-Ανθρώπου και του μεγάλου ταξιδιού της Αναζήτησης. Όλα του τα έργα είναι γεμάτα σύμβολα και γνήσια βιώματα της ζωής του, όπως γράφει ο ίδιος στον Παντελή Πρεβελάκη τον Αύγουστο του 1948 για το νέο του μυθιστόρημα 500 σελίδων «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» : « Ήταν κι αυτό ένα μέρος του εαυτού μου, που έπρεπε να διατυπωθεί, για να μην το πάρω μαζί μου και χαθεί στο χώμα».
«Τρομάζεις, όταν ύστερα από πικρές δοκιμασίες καταλάβεις πως μέσα μας υπάρχει μια δύναμη που μπορεί να ξεπεράσει τη δύναμη του ανθρώπου, αν μια φλεγόμενη ψυχή ζητάει το αδύνατο. Αν δεν λιποψυχήσει, αν δεν ακούσει τη λογική, μα κρατάει με τα δόντια την ψυχή του κι εξακολουθεί με πίστη, με πείσμα να κυνηγάει το αδύνατο, τότε γίνεται το θάμα, που ποτέ ο αφτέρουγος νους δε θα μπορούσε να μαντέψει: το αδύνατο γίνεται δυνατό…».
Το ύφος του συγγραφέα επιτρέπει στον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να διαβάσει αλήθειες για το μεγάλο μας στοχαστή και δημιουργό, ο οποίος τίμησε την πατρίδα του με τη συστηματική ενασχόληση και εντρύφηση, το ταλέντο και τη συγγραφική εργασία κειμένων όλων των κατηγοριών μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο αναγνώστης κατανοεί τον αγώνα του εξέχοντα διανοητή να υπηρετήσει τις ιδέες του για τη σωτηρία της ψυχής του και όλης της ανθρωπότητας με την ακλόνητη πίστη του στο δικαίωμα της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Άμεσα και απλά ο Χρήστος Τσιαντής εστιάζει τον φακό της έρευνας και της μελέτης του στην υπεράσπιση του Καζαντζάκη και του έργου του από τις κατηγορίες και καταγγελίες γνωστών σφοδρών κριτικών για τα βιβλία του και τις ριζοσπαστικές του απόψεις σχετικά με την αναγκαιότητα ανατροπής του παλιού και παρηκμασμένου κόσμου, όπου κυριαρχεί η ύλη, και της αντικατάστασης του από τον κόσμο των ιδεών και του πνεύματος.
Το βιβλίο εστιάζει σε ορισμένα στιγμιότυπα της θεωρίας και της πράξης του Νίκου Καζαντζάκη, τα οποία είναι ανοιχτά σε περαιτέρω έρευνα. Ο συγγραφέας στρέφει το φακό του στην Κρητική Ματιά του Νίκου Καζαντζάκη, αναδεικνύοντας τη συνθετική οπτική του και τη σχέση του με τον Σπινόζα. Παράλληλα, μια συνομιλία με τις θέσεις της Λιλής Ζωγράφου για τη θεωρία περί «ξενών ιδεών» στο έργο του Καζαντζάκη ανοίγει ευρύτερους προβληματισμούς για την πηγή της έμπνευσης, ενώ οι κοινωνικοπολιτικές του αναζητήσεις, η επιχείρηση διάσωσης των Ελλήνων της Ρωσίας, ο διωγμός του στη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, καθώς και όσα αναφέρει ο Μενέλαος Λουντέμης για τον Νίκο Καζαντζάκη, θίγουν ορισμένες πλευρές της ζωής και του έργου του Νίκου Καζαντζάκη που παραμένουν σε έναν βαθμό στη σκιά. Ο χαρακτηρισμός που έδωσε ο Ειρηναίος Γαλανάκης, στη συγκλονιστική ομιλία που είχε κάνει σε ανύποπτο χρόνο για τον Νίκο Καζαντζάκη, «Ένα πουλί πάνω από την άβυσσο», “φωτογραφίζει” με τον καλύτερο ίσως τρόπο την προσωπικότητα του μεγάλου λογοτέχνη, ποιητή και στοχαστή.
Διαβάστε περισσότερα: https://ekdoseis-radamanthys.webnode.gr/products/christos-tsantis-nikos-kazantzakis-ena-poyli-pano-apo-tin-avysso/ |
