ΕΛΕΝΗ ΣΟΥΡΕΛΗ–ΓΑΛΑΝΗ
Η ΑΧΟΠΕΤΡΑ ΤΟΥ ΣΕΛΛΙΟΥ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΣΙΑΝΗΣ
Προσπάθησα, στό μέτρο τοῦ ἐφικτοῦ, νά καταγράψω τήν ἱστορία τῆς Στράτσιανης, παλαιότερη ὀνομασία τοῦ Πύργου τῆς Κόνιτσας, ἐλπίζοντας νά ξυπνήσω τήν μνήμη καί τό θυμικό τῶν ἀνθρώπων. «Διδάξω οὐδέν, ὑπομνήσω» (τοῦ Ἐπίκουρου). Δηλαδή, τίποτε δέν θά διδάξω, θά ξυπνήσω τήν μνήμη, τήν Μνημοσύνη, τήν μητέρα τῶν Μουσῶν.
Ἡ πρώτη φωτιά πού ἄναψε στήν ἑστία τῶν καλυβιῶν ἦταν στόν οἰκισμό τῶν Σελλῶν καί στό Ἀντίκκλησι. Ἡ τοποθεσία ἦταν πάνω ἀπό τίς ὄχθες τοῦ Σαρανταπόρου, στά ἀρχαϊκά μονοπάτια.
Διαβάζοντας καί μελετῶντας τά βιβλία τῶν λογίων Ἠπειρωτῶν, καθώς καί τῶν διπλανῶν χωριῶν στά Μαστοροχώρια, διαπιστώνει κανείς πώς ὑπάρχουν καί τά ἴδια οἰκωνύμια. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου τά οἰκωνύμια ἔγιναν στήν μνήμη τῶν γερόντων τοπωνύμια, π.χ. Σελλιό στήν Στράτσιανη, Σελλιό ἀπέναντι, στήν Μόλιστα, στήν Πουρνιά, στήν Καστάνιανη, στήν Φούρκα, τό Παλιοσέλλι στόν Σμόλικα, δύο τοπωνύμια στό Ἀσημοχώρι, τό Σελλό στήν Πυρσόγιαννη, Σελλιό στήν Βούμπιανη, στό Σέλτσι-Ὀξυά, στήν Λυκόρραχη, στήν Ζέρμα-Πλαγιά. Θυμοῦνται οἱ ἡλικιωμένοι ὅτι δυτικά στά χωριά τοῦ Πωγωνίου, πάνω στίς ὄχθες τοῦ Θύαμι-Καλαμᾶ, ὑπῆρχαν οἰκωνύμια τοῦ Σελλιοῦ, καθώς καί τό σημερινό χωριό πού φέρει τήν ὀνομασία Σελλειό, ἔξω ἀπό τό Ἀργυρόκαστρο. Ἀπό τό μαντεῖο τῆς Δωδώνης, τά Ἀκροκεραύνεια ὄρη, ἕως τό Σέλλι Βερμίου ξεδιπλώνεται τό μονοπάτι πού ὁδηγοῦσε στήν πελασγική Σαμοθράκη.
Ἡ ἀέναη παράδοση εἶναι ἀθέλητα κρυμμένη στά σύμβολα-ἀρχέτυπα. Δύο γυναικεῖες ἠπειρώτικες μορφές κοσμοῦν τό ἐξώφυλλό μας. Ἡ μαρμάρινη κεφαλή ἀνήκει σέ μία ἀπό τίς δύο Σφίγγες οἱ ὁποῖες προστάτευαν τήν εἴσοδο τοῦ τύμβου τῆς Ἀμφιπόλεως. Πρόσφατες ἀνασκαφές τῆς ὁμάδος τῆς ἀρχαιολόγου κ. Περιστέρη ἔφεραν στό φῶς τά πολύτιμα εὑρήματα. Ἔνιοι ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ μαρμάρινη κεφαλή φέρει τά χαρακτηριστικά τοῦ προσώπου τῆς Ἠπειρώτισσας Πολυξένης, Μυρτάλης, Ὀλυμπιάδος, Στρατονίκης, πρωθιέρειας, φορῶντας τόν ἱερατικόν πόλον τοῦ 4ου αἰ. π.Χ.
Ἡ δεύτερη φωτογραφική μορφή εἶναι νεαρῆς ὕπανδρης Σαρακατσάνας ἤ Βλάχας ὅταν ἀλλάζει κοινωνικό ἐπίπεδο: ὡς νύφη, στολισμένη μέ τά δῶρα-χρυσαφικά τῶν συγγενῶν, ἀπαθανατίζεται μπροστά στόν φακό τό 1939. Στήν κεφαλή φοράει τήν δερμάτινη «τσουπάρα», παραφθορά τῆς λέξεως «συφάρ» (τσιτακισμός τοῦ σ σέ τσ, μετατροπή τοῦ υ σέ ου, καί ἐναλλαγή τῶν συμφώνων π-φ). Στό Μέγα Ἐτυμολογικόν τό «συφάρ» ἑρμηνεύεται ὡς: α) τεμάχιον παλαιοῦ ἐρρυτιδωμένου δέρματος τοῦ ἡλικιωμένου: «συφάρ ἀντ’ ἀνδρός, τουτέστιν δέρμα ψιλόν», β) τό ἔνδυμα, ἤτοι τό ὑποκάμισον τοῦ ὄφεως.
Ὁ ἱερατικός πόλος διασώζεται ἀκόμη καί σήμερα στό χριστιανικό δόγμα ὡς καμηλαύκιον καί ὡς καλυμαύχι (ῥ. καλύπτω) τῶν ἱερέων, τῶν ἐπισκόπων καί τῶν Πατριαρχῶν.
