«Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…»:
Το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς
στην Πινακοθήκη Γκίκα
Διάρκεια έκθεσης: 25.04.2024 – 21.07.2024
Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα
Εγκαινιάστηκε, από την Υπουργό Πολιτισμού Δρ Λίνα Μενδώνη στο Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα της οδού Κριεζώτου, η έκθεση «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…»: Το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς στην Πινακοθήκη Γκίκα.
Η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Μουσείο Μπενάκη και το νεοσύστατο Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς και επιχειρεί μια παρέμβαση στη μόνιμη έκθεση της Πινακοθήκης Γκίκα με σκοπό να αναδείξει 11 συνθέτες μουσικής «ένοικους» της συλλογής του Μουσείου. Βαμβακάρης, Θεοδωράκης, Κωνσταντινίδης (Γιαννίδης), Μητρόπουλος, Ξενάκης, Ξένος, Παπαϊωάννου, Σισιλιάνος, Σκαλκώτας, Τσιτσάνης, Χατζιδάκις μας καλούν να τους ανακαλύψουμε ξανά. Παράλληλα, στον εκθεσιακό χώρο στο ισόγειο, παρουσιάζεται μέρος του έργου του Σταύρου Ξαρχάκου, μιας εμβληματικής προσωπικότητας του σύγχρονου μουσικού μας πολιτισμού. Προσωπικά τεκμήρια αφηγούνται στιγμές από τη δημιουργική συμπόρευση του Ξαρχάκου με τη γενιά που φιλοξενείται στην Πινακοθήκη, μέσα και από τα λόγια του ίδιου του δημιουργού.
Η έκθεση πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Qualco Group και του Qualco Foundation. Την έκθεση επιμελείται η αρχιτέκτων και μουσειολόγος Ερατώ Κουτσουδάκη, με την επιστημονική συνδρομή του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής». Η έκθεση άνοιξε για το κοινό την Πέμπτη 25 Απριλίου 2024 και θα διαρκέσει έως και την Κυριακή 21 Ιουλίου 2024.
Στις κατάμεστες αίθουσες της οδού Κριεζώτου, εκ μέρους της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου, την Υπουργό Πολιτισμού και τους προσκεκλημένους καλωσόρισε ο Επιστημονικός Διευθυντής του, Δρ Γιώργης Μαγγίνης, ο οποίος και ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της έκθεσης, την επιστημονική ομάδα, τους συνεργαζόμενους φορείς, τους χορηγούς και τους υποστηρικτές της προσπάθειας αυτής, «η οποία συμβάλλει στην πολυαισθητηριακή αξιοποίηση του πολιτιστικού οικοσυστήματος που χαρτογράφησε ο Άγγελος Δεληβορριάς δημιουργώντας την Πινακοθήκη Γκίκα, αυτό το μοναδικό προσωπογραφικό μουσείο του ελληνικού μοντερνισμού. Ακολουθώντας τη λογική αυτή, η έκθεση εστιάζει σε 11+1 προσωπικότητες του 20ού αιώνα.»
Στη συνέχεια, χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρόεδρος του Qualco Foundation κύριος Ορέστης Τσακαλώτος, ο οποίος αναφέρθηκε στην 20ετή κοινωφελή δράση της εταιρίας Qualco, που εξαρχής εκκινούσε «με την πεποίθηση ότι όλα είναι δυνατά και ότι είναι χρέος μας να ανταποδίδουμε το καλό». Επισήμανε ότι το Qualco Foundation, που ξεκίνησε πριν από 2 χρόνια, έχει σκοπό να υποστηρίξει τις δημιουργικές ιδέες, να αναδείξει τον Ελληνικό πολιτισμό και να δώσει τη δυνατότητα σε όλους να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ικανότητές τους. Διευκρίνισε επίσης ότι ένα από τα σπουδαιότερα εγχειρήματα του Qualco Foundation είναι το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς (ΙΕΜΚ) το οποίο επιδιώκει να διασώσει και να αναδείξει τις πολλές σημαντικές πτυχές της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, υπογραμμίζοντας ότι η τρέχουσα έκθεση είναι η πρώτη σημαντική δράση του ΙΕΜΚ και ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της δράσης του Qualco Foundation.
Η Υπουργός Πολιτισμού Δρ. Λίνα Μενδώνη, εγκαινίασε την έκθεση σημειώνοντας μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό της: «Είναι εξαιρετικά προσφυής η σύλληψη και ο θεματικός πυρήνας της έκθεσης, η οποία εδράζεται στη σύμπραξη αυτών των σημαντικών και ιστορικών εν πολλοίς ιδρυμάτων. Με πυρήνα τους έντεκα εμβληματικούς συνθέτες: τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Γιάννη Κωνσταντινίδη (ή Κώστα Γιαννίδη όπως υπέγραφε τις συνθέσεις του στο ελαφρό τραγούδι), τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Ιάννη Ξενάκη, τον Αλέκο Ξένο, τον Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, τον Γιώργο Σισιλιάνο, τον Νίκο Σκαλκώτα, τον Βασίλη Τσιτσάνη και τον Μάνο Χατζιδάκι, στους οποίους προστίθεται ο Σταύρος Ξαρχάκος.
Μια δωδεκάδα δημιουργών ετερόκλητη εκ πρώτης όψεως, καθώς σε αυτή τη θέση μεγάλοι εκπρόσωποι του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού πλάι στους μεγάλους Έλληνες συνθέτες συμφωνικής μουσικής, ο αστείρευτα πειραματιζόμενος Ξενάκης μαζί με τον Μίκη και τον Μάνο. Έκδηλο κοινό τους στοιχείο ότι όλοι έζησαν και δημιούργησαν στον 20ό αιώνα. Λιγότερο γνωστό ότι όλοι τους είναι «ένοικοι» της Πινακοθήκης Γκίκα. Η συμπερίληψή τους μεταξύ των 200 προσωπικοτήτων της τέχνης και της διανόησης, ανάμεσα στον Μεσοπόλεμο και τη Δικτατορία, ήταν επιλογή του αγαπημένου και αλησμόνητου φίλου Άγγελου Δεληβοριά.
Όμως τους δώδεκα συνθέτες, ενώνουν πολύ περισσότερα νήματα και νοήματα. Οι δρόμοι τους διασταυρώθηκαν στη ζωή, προκύπτοντας γόνιμες προσωπικές συνεργασίες και φιλίες. Υπήρξε χρονική επικάλυψη και σύμπτωση της πορείας του στη Μουσική σε αρκετές περιπτώσεις. Για μένα το σημαντικότερο, και έτσι ικανοποιείται απόλυτα ο σκοπός της έκθεσης, είναι ότι αναδεικνύονται οι αλληλεπιδράσεις και οι αμοιβαίες εμπνεύσεις, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε γενικότερο, επίπεδο. Ο Μάνος, ο Μίκης, ο Ξαρχάκος αντλούν από το ρεμπέτικο, που εκπροσωπείται εδώ με δύο από τους μεγαλύτερους δημιουργούς του, τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον Βασίλη Τσιτσάνη. Η ελληνική μουσική, στο χρονικό άνυσμα στο οποίο εκτείνεται η έκθεση, είναι μια διαρκής διαδοχή πειραματισμών, εμπνεύσεων, συνειδητών και υπόρρητων αλληλεπιδράσεων. Νομίζω ότι προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι τα όρια μεταξύ των ειδών της μουσικής, όπως αναδεικνύονται από το έργο των δώδεκα συνθετών μας, είναι ρευστά και διαρκώς μετακινούμενα. Αυτή η εν τοις πράγμασι κατάλυση της ειδολογικής καθαρότητας απέβη εντέλει εξαιρετικά γόνιμη, αλλάζοντας τα χαρακτηριστικά της ελληνικής μουσικής, επιβάλλοντας να συλλαμβάνεται ως όλον. Κι αυτό αναδεικνύει εναργέστατα αυτή η έκθεση, παρουσιάζοντας πώς οι δημοτικοί χοροί υπήρξαν λειτούργησαν ως έμπνευση και ιδιαίτερης αξίας σύγχρονα έργα, πώς ο σκοπός της Μάγισσας της Αραπιάς μεταπλάθεται ακατάπαυστα, περνώντας από τον Τσιτσάνη στον Σκαλκώτα και τον Χατζιδάκι, αλλά και πώς οι ιστορικές «Όρνιθες» του Καρόλου Κουν εξακολουθούν να αποτελούν σημείο αναφοράς και μόνιμη πηγή έμπνευσης και για τους σημερινούς δημιουργούς».
Τέλος, για την έκθεση και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσιάζει, μίλησε η επιμελήτριά της κυρία Ερατώ Κουτσουδάκη, η οποία αναφέρθηκε στη θεματική της έκθεσης.
Στη συνέχεια η Υπουργός, μαζί με συναδέλφους της και εκπροσώπους των συνδιοργανωτών, ξεναγήθηκε στις αίθουσες που φιλοξενούν την έκθεση.
Στην εκδήλωση των εγκαινίων παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων: Οι Υπουργοί, Εργασίας & Κοινωνικής Ασφάλισης κυρία Δόμνα Μιχαηλίδου, Επικρατείας κύριος Μάκης Βορίδης, Υφυπουργός Τουρισμού κυρία Έλενα Ράπτη, ο κύριος Σταύρος Ξαρχάκος και η κυρία Ηρώ Σαΐα, από το ΙΕΜΚ, η Επιστημονική Διευθύντρια, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Ιονίου Πανεπιστημίου Ρενάτα Δαλιανούδη, ο Αντιπρόεδρος κύριος Μάριος Στρόφαλης και το μέλος Δ.Σ. κύριος Δημήτρης Λίτινας, από το Μουσείο Μπενάκη, ο κύριος Αντώνης Καραμπατζός και η κυρία Μαρίνα Γερουλάνου, Μέλη της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη, ο Διευθύνων Σύμβουλος κύριος Γιώργος Γαμπρίτσος, ο Διευθυντής Ανάπτυξης & Πόρων κύριος Νίκος Τριβουλίδης, καθώς και εκπρόσωποι Ιδρυμάτων και Μουσείων.
