Κριτική Θεάτρου
Γράφει η Μαρίκα Θωμαδάκη*
Θέατρο «Άλφα»
Αυγούστου Στρίντμπεργκ, «Ο Πατέρας»
Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές
Δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Άκις Βλουτής
Σκηνικά-κουστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Μουσική: Γιώργος Βαρσαμάκης
Φωτισμοί: Δημήτρης Λογοθέτης
Ερμηνεύουν: Δήμητρα Χατούπη, Άκις Βλουτής, Λουκία Πιστιόλα, Πέτρος Παπαζήσης, Αλέξιος Διαμαντής, Ηλέκτρα Τσαγκανά.
Ο «Πατέρας» θεωρείται το πλέον «βαρύθυμο» έργο του Στρίντμπεργκ, υπό την οπτική της εντάξεώς του στο ευρύτερο κλίμα της σκανδιναβικής «γραφής» και θεατρικής κουλτούρας. Στο επίκεντρο της πλοκής του έργου τοποθετείται η αέναη πάλη ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, ανεξαρτήτως κριτηρίων δια των οποίων εποικοδομείται μία δραματική συνθήκη. Ωστόσο, το δράμα εκτυλίσσεται υπό την εποπτεία της εξέλιξης αλλά και της τακτικότητας της μετάβασης από ένα εσωτερικό περιστατικό σε ένα άλλο στοιχείο εξωτερικής-κοινωνικής δεοντολογίας. Στην ουσία, αποδομείται η αιτία που προκαλεί τη σύγκρουση ενός αρχικά (ίσως) καθημερινού και συνηθισμένου ζευγαριού που καυγαδίζει για κάποιο λόγο. Στο επιφανειακό πεδίο, η σύγκρουση ανάμεσα στο ανδρόγυνο μπορεί να θεωρηθεί, μάλιστα, αναγκαία και ζωογόνος. Ο «Πατέρας» στο θέατρο «Άλφα» οδηγεί το ζήτημα σε ατραπούς της σκέψης που διηγούνται μία καταστροφή: το «παιχνίδι» παίζεται ύπουλα καταγγέλλοντας τα στεγανά της ρητορικής γύρω από μία υπόθεση. Η επιχειρηματολογία δείχνει την πόρτα της εξόδου από όπου κανείς δεν θέλει στ’ αλήθεια να εξέλθει. Σιγά-σιγά, η ίδια η βούληση εκφυλίζεται σε ακραίο παροξυσμό ενώ το υποτιθέμενο θύμα επιδίδεται στην εκμάθηση τρόπων σφαγιασμού του θύτη.
Ο χαρισματικός ηθοποιός και σκηνοθέτης Άκις Βλουτής επεξεργάζεται δραματουργικά το έργο δημιουργώντας μία σχεδόν «προσωπική» δομή της επιθυμίας, η οποία του επιτρέπει να ερμηνεύσει τον ρόλο του Πατέρα εξελικτικά, σε φθίνουσα πρόοδο, μέχρι την τελική πτώση. Απόρροια μιας σειράς από μικρό-περιστατικά, έντονης σύγκρουσης, η μεγάλη ήττα φαντάζει φυσικό επακόλουθο δικαιολογώντας έτσι τον πλήρη ευτελισμό του πρώην άτεγκτου Πατέρα: τώρα, ο «πατερούλης» παραδίδεται στις θωπείες της παραμάνας που συμμετέχει και αυτή στην διαδικασία του ευνουχισμού του. Ο Πατέρας ταυτίζεται με ένα μικρό παιδί ή και με ένα νεογέννητο που απεκδύεται το «αντικειμενικό σώμα» για να φανεί η πλήρης μετάλλαξη. Εν τέλει, η «εντοπιότητα» του φύλου, το φύλο αυτό καθ’εαυτό, τίθεται εν αμφιβόλω.
Η Δήμητρα Χατούπη υποδύεται εξαιρετικά τη Γυναίκα υπογραμμίζοντας ακριβώς αυτό, τη σχέση δηλαδή που προσδιορίζεται τελικά από την πράξη ευνουχισμού του ανδρικού στοιχείου. Η ηθοποιός, ακολουθώντας έναν κώδικα αισθητικής, (που παραπέμπει στην Γκρέτα Γκάρμπο), δεσπόζει στον χώρο ως κινούσα τα νήματα της πορείας των ρόλων- συμπαικτών της που αναπτύσσονται χαρακτηριστικά και ωριμάζουν, θα λέγαμε, εντασσόμενοι στους Συμπαραστάτες της. Ήπια, ανέκφραστη και αποφασισμένη να ακολουθήσει το πρόγραμμά της, η Γυναίκα της κ. Χατούπη μετουσιώνεται σε Πατέρα. Παίρνει αποκλειστικά στα χέρια της την κατάσταση και, οπωσδήποτε, «έτοιμη από καιρό» επισπεύδει την υποδούλωση του Πατέρα και τον εγκλεισμό του στον ζουρλομανδύα. Επιτελείς της, ο Παπάς και ο Γιατρός, τους οποίους ερμηνεύουν με διεκπεραιωτική δεινότητα και ακρίβεια οι ηθοποιοί Πέτρος Παπαζήσης και Αλέξιος Διαμαντής, λειτουργούν ως ζεύγος δυνάμεων υπαρκτικής και κοινωνικής εμβέλειας.
Άψογη η Λουκία Πιστιόλα στον ρόλο της παραμάνας, σφραγίζει με την ξεχωριστή παρουσία και ερμηνεία της τις διακυμάνσεις των αμφιταλαντεύσεων της δικαιολογημένης ενσυναίσθησης την οποία εκφράζει συνολικά ο ρόλος της. Το σύντομο πέρασμα της Ηλέκτρας Τσαγκανά ενσωματώνεται ευφυώς στην ατμόσφαιρα των σκηνικών και κουστουμιών, όπως τα φιλοτεχνεί ο Νίκος Αναγνωστόπουλος, υπό τους ήχους της μουσικής του Γιώργου Βαρσαμάκη και υπό τους φωτισμούς που επιμελείται ευθύβολα ο Δημήτρης Λογοθέτης.
*Η Μαρίκα Θωμαδάκη είναι Καθηγήτρια Θεωρίας και Σημειολογίας του Θεάτρου, τ. Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών.
